اگر اهل گشت و گذار و تفریح در کویر هستید و قصد رفتن به کویر دارید در این مقاله با ما همراه باشید. در این مقاله قصد داریم تا نکاتی در مورد کویر برای شما بیان و ۱۱ تا از بهترین کویرهای ایران عزیزمان را به شما معرفی کنیم.
انواع کویر در ایران
کویر یا نمکزار در مناطق بیابانی یا نیمه بیابانی شکل می‌گیرد. کویرها پست‌ترین نقاط داخلی زمین هستند که میزان نمک در آن‌ها بسیار زیاد است. کویرها معمولاً در مجاورت یا در میان بیابان‌ها قرار دارند و به دلیل کمبود آب و بارش باران، رشد گیاهی در آن‌ها بسیار کم است.
کویرها از نظر شکل و ساختار متنوع هستند و بر اساس عواملی مانند منشأ، رسوب، رطوبت، دما، باد و فرسایش دسته‌بندی می‌شوند. برخی از انواع کویر عبارتند از: کویر ماسه‌ای، کویر خاکی، کویر سنگی، کویر گِلی، کویر یخی و کویر سبز.
ایران یکی از کشورهایی است که دارای کویرهای زیبا و گوناگونی است که از جمله زیباترین و متنوع‌ترین جاذبه‌های طبیعی کشورمان هستند که هر کدام دارای اشکال و رنگ‌های خاص خود می‌باشند. برخی از معروف‌ترین کویرهای ایران را در این مقاله معرفی می‌کنیم. این کویرها جاذبه‌های گردشگری متعددی مانند: کاروانسراها، ریگ‌های ماسه‌ای، کوه‌های نمکی، چشمه‌ها، درختان پسته و انجیر، گونه های جانوری متعدد، شهرهای تاریخی و فرهنگی و غیره دارند. در ادامه به معرفی ۱۱ کویر معروف ایران برای کویرنوردی می پردازیم.
کویر مرنجاب
از معروف‌ترین کویرهای ایران که در استان اصفهان و شهرستان آران و بیدگل قرار دارد، کویر مرنجاب است. این کویر بخشی از بیابان بزرگ بند ریگ است و از شمال به دریاچه نمک مسیله می‌رسد. این کویر در زمان صفویان یکی از مناطق محبوب شاه عباس صفوی بوده و در مسیر جاده‌ی ابریشم قرار داشته است.
نام این کویر از سه واژه “مرد”، “رنج” و “آب” تشکیل شده است. در واقع نام این محل “مردرنج‌آب” بود که در گذر زمان کوتاه شد و به مرنجاب تغییر شکل داد. این نامگذاری به خاطر سختی‌هایی است که مردم این منطقه برای پیدا کردن آب شیرین می‌کشیدند.
کویر مرنجاب یک منطقه خشک و بسیار گرم است، اما این به معنی عدم وجود گیاهان یا جانوران نیست. در برخی از بخش‌های کویر می‌توانید بته‌های گز، قیچ، تاغ، اسکنبیل و دم گاوی را ببینید. این گیاهان شورپسند هستند و با آب‌وهوای منطقه سازگاری دارند. همچنین کویر مرنجاب محل زندگی حیواناتی چون شغال، روباه، گربه شنی، بزمجه بیابانی، خرگوش شرقی، انواع مار، مارمولک و آفتاب پرست می‌باشد. پرندگانی چون تیهو، عقاب و شاهین نیز در این منطقه دیده می‌شوند.
جذابیت کویر مرنجاب تنها به تل‌های شنی طلایی رنگ و آسمان پرستاره‌ی آن ختم نمی‌شود. این کویر جاذبه‌های تاریخی و طبیعی متعددی دارد و امکان یک اقامت آسان را برای گردشگران فراهم می‌کند. جاذبه‌های دیدنی کویر مرنجاب عبارتند از:
دریاچه نمک آران و بیدگل
این دریاچه یکی از بزرگترین دریاچه‌های نمک ایران است که در شمال کویر مرنجاب قرار دارد. این دریاچه در فصل‌های خشک به رنگ سفید درمی‌آید و در فصل‌های مرطوب به رنگ آبی و قرمز. این دریاچه بازتاب نور خورشید را نشان می‌دهد و منظره‌ای زیبا و خیره‌کننده ایجاد می‌کند.
جزیره سرگردان
این جزیره یک جزیره شنی است که در وسط دریاچه نمک قرار دارد. این جزیره فقط در یک یا دو ماه از سال که به دلیل بارندگی در منطقه، قابل مشاهده می‌شود، در سایر ایام سال به نمکزار تبدیل می‌گردد.
قلعه مرنجاب
این قلعه یک کاروانسرای تاریخی است که در کنار دریاچه نمک قرار دارد. این قلعه در سال ۱۰۹۵ هجری قمری توسط شاه عباس صفوی ساخته شده است. این قلعه ساختمانی از خشت و چوب است و دارای بام‌های گنبدی و اتاق‌هایی با پنجره‌های رنگی است. این قلعه در مسیر جاده‌ی ابریشم قرار داشته و کاروانها برای سفر به خراسان ، اصفهان ، ری و بالعکس از این مسیر می‌گذشتند.
چشمه گنج‌نامه
این چشمه یکی از معروف‌ترین چشمه‌های آب گرم ایران است که در زیر زمین قرار دارد. دمای آب این چشمه ۶۵ درجه سانتی‌گراد است و خواص درمانی دارد. برای دسترسی به این چشمه باید از یک پله‌برقی استفاده کنید. این چشمه در فاصله ۱۵ کیلومتری کویر مرنجاب قرار دارد.
کویر مصر
وقتی نام مصر را می‌شنویم، ذهنمان به اهرام ثلاثه مصر می‌رود، اما این مصر در ایران قرار دارد. این کویر مصر یکی از زیباترین و پرطرفدارترین کویرهای ایران است که در استان اصفهان واقع شده است. این کویر در نزدیکی روستایی به همین نام قرار دارد که جمعیت آن حدود ۱۲۰ نفر است. روستای مصر در گذشته به نام «چاه دراز» شناخته می‌شد که بعدها به دلیل شباهت نام بنیان‌گذار آن به یوسف پیامبر، به مصر تغییر نام داده شد.
کویر مصر دارای تپه‌های شنی زیبا و درخشان است که در گودال‌های طبیعی در کوهپایه‌های رشته کوه‌های فلات مرکزی ایران قرار دارند. این تپه‌ها مکان مناسبی برای تفریحات کویری مانند کویرنوردی، موتورسواری، اسکی روی شن، شترسواری و رصد ستارگان هستند.
کویر مصر همچنین دارای جاذبه‌های تاریخی و طبیعی دیگری است که ارزش دیدن دارند. برخی از این جاذبه‌ها عبارتند از:
قلعه بیاضه
یک قلعه باستانی از دوره ساسانیان که در دل کویر مصر قرار دارد. این قلعه دارای اتاق‌های متعدد و تودرتو با سبک معماری ساسانی است و در سال‌های گذشته محل دفاع از حمله دشمنان بوده است.
دریاچه نمک خور
یک دریاچه نمکی که در فاصله ۱۵ کیلومتری روستای مصر واقع شده است. این دریاچه دارای آبی شور و زرد رنگ است که در تابستان به دلیل تبخیر آب، لایه‌های نمکی سفید رنگ را روی سطح خود نشان می‌دهد.
دکتر فیش
یک دریاچه کوچک که در کنار دریاچه نمک خور قرار دارد. این دریاچه به دلیل داشتن آب شور و معدنی، مفید برای درمان بیماری‌های پوستی است. نام این دریاچه از دکتر آلمانی گرفته شده است که در سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ به این منطقه سفر کرده و خواص آب آن را کشف کرده است.
نخلستان سوخته
یک نخلستان که در سال ۱۳۴۰ به دلیل سرمای شدید و برف، سوخته و خشک شده است. این نخلستان دارای منظره‌ای بی‌مانند و عجیب است که در تضاد با زیبایی کویر مصر قرار دارد.
نیزار کویر مصر
یک روستای کوچک که در ۱۰ کیلومتری روستای مصر واقع شده است. این روستا دارای خانه‌های گلی و سقف‌های گنبدی است که با طبیعت کویر هماهنگی دارند. این روستا همچنین دارای یک مسجد تاریخی و یک قنات باستانی است.
کویر شهداد
شهداد یکی از زیباترین و هیجان‌انگیزترین کویرهای ایران را دارد که در غرب کویر لوت و در ۱۰۰ کیلومتری شهر کرمان قرار دارد. این کویر با دمای بالای ۷۰ درجه سانتی‌گراد به‌عنوان یکی از گرم‌ترین نقاط جهان شناخته شده است. کویر شهداد دارای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری است که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنم:
کلوت‌های شهداد
این کلوت‌ها یا آس‌های کویری، سازه‌های خاکی عظیمی هستند که در طی سالیان گذشته به‌وسیله رطوبت و باد به‌وجود آمده‌اند. این کلوت‌ها به‌عنوان زیباترین کویر دنیا شناخته می‌شوند و مکان مناسبی برای تفریحات ماجراجویانه مانند آفرود، موتورسواری و رصد ستارگان هستند.
رود شور
این رود یکی از رودهای دائمی کویر لوت است که از میان کویر شهداد می‌گذرد. این رود از کوه‌های شمال بیرجند سرچشمه می‌گیرد و در تشکیل کلوت‌ها نقش مهمی دارد.
کمپ کویری
این کمپ یکی از امکانات اقامتی در کویر شهداد است که از خانه‌های گلی و سقف‌های گنبدی ساخته شده است. این کمپ به‌عنوان اولین هتل کویری ایران شناخته می‌شود و امکاناتی مانند برق، آب، حمام و رستوران را در اختیار مهمانان قرار می‌دهد.
کویر ورزنه
کویر ورزنه در شرق کویر لوت و در ۱۰۰ کیلومتری شرق شهر اصفهان و ۱۵۰ کیلومتری غرب یزد قرار دارد. این کویر دارای تپه‌های شنی عظیم و درخشان است که در طی سال‌های گذشته به‌وسیله رطوبت و باد به‌وجود آمده‌اند. این تپه‌ها مکان مناسبی برای تفریحات کویری مانند کویرنوردی، موتورسواری، شن‌سواری، شترسواری و رصد ستارگان هستند.
کویر ورزنه همچنین دارای جاذبه‌های تاریخی و طبیعی دیگری است که ارزش دیدن دارند. برخی از این جاذبه‌ها عبارتند از:
رود شور
یک رودخانه دائمی که از میان کویر ورزنه می‌گذرد و در تشکیل تپه‌های شنی نقش مهمی دارد.
کمپ کویری
اقامتگاه های کویری که از خانه‌های گلی ساخته شده اند و دارای امکانات اساسی برای گردشگران هستند.
کویر ابوزیدآباد
کویر ابوذید آباد، از معروف‌ترین کویرهای ایران در استان اصفهان و نزدیک شهر کاشان قرار دارد. این کویر بخشی از بیابان بزرگ بند ریگ است که شامل تپه‌های شنی روان، چال عروس، دریاچه نمک، کاروانسرا، آب‌انبار و قلعه کرشاهی است. این کویر به خاطر زیبایی‌های طبیعی و آثار تاریخی و فرهنگی خود، گردشگران زیادی را در طول سال جذب می‌کند.
برای رفتن به کویر ابوذید آباد، می‌توانید از تهران، اصفهان یا کاشان از طریق جاده‌های اصلی و فرعی به روستای ابوذید آباد برسید. این روستا در فاصله ۳۰ کیلومتری شرق کاشان و ۵۰ کیلومتری شمال اصفهان واقع شده است. این روستا دارای گویش بیذوی است که یکی از گویش‌های کهن ایرانی است. مردم این روستا مهمان‌نواز و با فرهنگ هستند و از مهمانان خود به خوبی پذیرایی می‌کنند.
کویر ابرقو
کویر ابرقو یا ابرکوه یکی از کویرهای ایران است که در استان یزد و نزدیک شهرستان ابرکوه قرار دارد. این کویر بخشی از فرورفتگی شرق زاگرس است که شامل نمکزار، باتلاق، تپه‌های شنی و رسی است. این کویر دارای آب و هوای گرم و خشک بیابانی و نوسان حرارتی زیاد است.
این کویر از نظر تاریخی و فرهنگی نیز اهمیت دارد و در مسیر راه ابریشم قرار داشته‌است. این کویر از غرب به کوه گینه علی، از جنوب غربی به کوه‌های پوزه سیاه و حوض سفید، از جنوب به کفه بدر شیراز، از شرق به کوه چاه زرد و از شمال به جاده ابرکوه – تفت محدود می‌شود. برای رفتن به کویر ابرقو، می‌توانید از تهران، یزد یا اصفهان از طریق جاده‌های اصلی و فرعی به روستای ابرکو برسید. بهترین زمان برای سفر به کویر ابرقو، فصل‌های پاییز و بهار است.
کویر خارتوران
کویر خارتوران یا توران یکی از بزرگترین کویرهای ایران است که در استان سمنان و نزدیک شهرستان شاهرود قرار دارد. این کویر دارای آب و هوای گرم و خشک بیابانی است. این کویر به دلیل وجود گونه های جانوری مختلف به آفریقای ایران معروف است.
کویر خارتوران یکی از مناطق حفاظت‌شده و پرجانور ایران است که بعد از سرنگتی تانزانیا به عنوان دومین بیوسفر جهان شناخته می‌شود. در این کویر می‌توانید گونه‌های مختلفی از پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان را ببینید. برخی از این گونه‌ها عبارتند از: یوزپلنگ آسیایی، گورخر ایرانی، پلنگ ایرانی، گربه شنی، کبک، تیهو، عقاب طلایی، شاه‌بوف، کرکس مصری، سوسمار، بزمجه، لاک‌پشت مهمیزدار، افعی شاخدار و مار زنگی.
برای رفتن به کویر خارتوران، می‌توانید از تهران، مشهد یا سمنان از طریق جاده‌های اصلی و فرعی به روستای خان‌خودی برسید. از این روستا می‌توانید به دو مقصد مختلف بروید: روستای قلعه‌بالا در نزدیکی خان‌خودی و روستای احمد‌آباد و رضا‌آباد. اگر می‌خواهید تپه‌های شنی بزرگ و بی‌خار را ببینید، بهتر است به احمد‌آباد و رضا‌آباد بروید. بهترین زمان برای سفر به کویر خارتوران، مانند هر کویر دیگری فصل‌های پاییز و بهار است. چون در این فصل‌ها هوای کویر خنک و معتدل است و می‌توانید از تفریحات مختلفی از جمله بازدید از حیوانات مختلف استفاده ببرید.
کویر سه قلعه
از منحصر به فردترین کویرهای ایران، کویر سه قلعه است که در استان خراسان جنوبی و نزدیک شهرستان سرایان قرار دارد. این کویر به خاطر رمل‌های ماسه ای و دق‌های زیبا و دریاچه نمک و دریاچه‌های فصلی و مهمتر از همه آسمان تاریک و زیبا که بهشت منجمان است، گردشگران زیادی را در طول سال جذب می‌کند.
کویر سه قلعه همچنین دارای تاریک‌ترین آسمان در خاورمیانه است و به عنوان پنجمین آسمان تاریک جهان شناخته می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که این کویر بهشتی برای منجمان و علاقه‌مندان به رصد آسمان باشد. در این کویر می‌توانید ستاره‌ها، کهکشان‌ها، سیاره‌ها و سایر اجرام آسمانی را با چشم مجرد یا با تلسکوپ ببینید.
برای رفتن به کویر سه قلعه، می‌توانید از تهران، مشهد یا اصفهان از طریق جاده‌های اصلی و فرعی به روستای سه قلعه برسید. این روستا در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال شهرستان سرایان واقع شده است. مردم این روستا مهمان‌نواز و با فرهنگ هستند و از مهمانان خود به خوبی پذیرایی می‌کنند.
کویر مسیله
کویر مسیله در استان قم واقع شده‌است. این کویر از نظر گیاهی و جانوری دارای تنوع بالایی است و درختان گز و تاغ در آن رشد می‌کنند. این کویر از شمال به کوه‌های البرز شرقی و مرکزی، از جنوب به کویر مرنجاب و بند ریگ، از غرب به کوه‌های مرکزی ایران و کوه‌های کرکس و از شرق به کویر بزرگ محدود می‌شود.
کویر مسیله در گذشته بخشی از دریاچه نمک بوده‌است که به دلیل تبخیر آب و رسوب‌گذاری نمک به کویر تبدیل شده‌است. این کویر دارای چشمه‌های آب شور و گاهی آب شیرین است که محل زندگی برخی از حیوانات مانند شتر، گوسفند، بز، روباه، گرگ، خرگوش و مار می‌باشند.
کویر مسیله به دلیل زیبایی و اهمیت اکولوژیکی آن، مورد توجه گردشگران و محققان است. این کویر در سال ۱۳۸۵ به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده ایران انتخاب شده‌است.
کویر بجستان
از کویرهای ایران که در جنوب استان خراسان رضوی و شهرستان بجستان واقع شده‌است، کویر بجستان است. این کویر دارای دو بخش کویر نمکی و کویر شنی است که هر دو دارای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بی‌نظیری هستند.
کویر نمکی بجستان یا پلایای بجستان در چهار کیلومتری شمال شرقی روستای منصوری قرار دارد و در سال ۱۳۹۳ به ثبت ملی رسیده‌است. این کویر در فصل بارندگی به دریاچه‌ای نمکی تبدیل می‌شود که بیشتر املاح آن نمک خوراکی است. در فصل خشک، کریستال‌های نمک و رسوب‌های زمین اشکال شگفت‌انگیزی می‌سازند که گردشگران را به خود جذب می‌کنند.
کویر شنی بجستان در شمال شرق شهر یونسی است و قدمت آن به دوران سوم و چهارم زمین‌شناسی می‌رسد. این کویر دارای تپه‌ها و ریگ‌های شنی است که در برابر بادهای موسمی شکل‌گیری می‌کنند. این کویر محل زندگی برخی از گونه‌های گیاهی و جانوری شورپسند و کویری مانند گز، آتریپلکس، شتر، گرگ، روباه و مار می‌باشد.
کویر بجستان به دلیل زیبایی و اهمیت آن، مورد توجه گردشگران و محققان است. این کویر در فصول مختلف سال، مناظر متفاوتی را به نمایش می‌گذارد که دیدن آن‌ها خالی از لطف نیست.
کویر ریگ جن
از صعب‌العبورترین و اسرارآمیزترین مناطق کویری ایران کویر ریگ جن است که در جنوب غربی دشت کویر و در مرز استان‌های سمنان و اصفهان قرار دارد. این کویر دارای تپه‌های ماسه‌ای، باتلاق‌های نمکی و رودخانه‌های شور است که هیچ گونه چشمه یا چاه آبی در آن وجود ندارد.
این کویر به دلیل پوشیدگی و پنهانی از دید انسان‌ها، نام جن بر آن گذاشته شده‌است. این کویر در گذشته محل عبور کاروانها نبوده و فقط در سال‌های اخیر گروه‌هایی از کویرنوردان و اکوتوریست‌ها به آن سفر کرده‌اند.
کلام آخر
در آخرین مطلب باید این را بیان کنیم که در کل چه موقع به کویر سفر کنیم؟ و یا این که از چه تفریحاتی در کویر می توان لذت برد؟ برای پاسخ به این سوالات باید بیان نمود که بهترین زمان برای سفر به کویر، فصل‌های پاییز و بهار است. چون در این فصل‌ها هوای کویر خنک و معتدل است و می‌توانید از تفریحات آن لذت ببرید. در فصل‌های تابستان و زمستان، هوای کویر بسیار گرم یا سرد است و سفر به آن توصیه نمی‌شود.
همان طور که بیان شد، کویرنوردی از تفریحات مهیجی می‌باشد که کمتر به آن توجه شده‌است. ایران عزیزمان پر از کویرهای جذابی است که هر توریستی را به خود جذب می کند. در کویر تفریحات جذابی مانند رصد ستارگان در شب کویر، راه رفتن روی تپه های شنی گرم، سافاری، شتر سواری و دیگر موارد وجود دارد. ما در این مطلب ۱۱ تا از بهترین کویرهای کشورمان را معرفی کردیم، اما مطمئنا کویرهای جذاب دیگری هم وجود دارد که به آن نپرداختیم، از جمله این کویرها می‌توان به کویر هفت سنگ یزد اشاره کرد. این کویر که در نزدیکی دروازه قرآن یزد قرار دارد، دارای کمپ‌هایی از جمله کمپ کویر یزد به نام کمپ سندباد است که امکانات متعددی مانند شترسواری، موتورسواری ۴ چرخ، ترامپولین، کافی شاپ، سافاری، اسکی روی شن (سندبرد)، رستوران و پرواز با پاراگلایدر را دارد که در اختیار شما قرار می‌دهد تا از سفر خود لذت ببرید. امیدواریم از این مطلب استفاده کافی را برده باشید و سفر خوبی را تجربه کنید.
